FreedomLab experimenteert met de toekomst

Die toegevoegde waarde voor het geheel is een belangrijk criterium. De aanwezige ondernemers en hun medewerkers geloven in onderlinge kruisbestuiving en stimuleren elkaars creativiteit. Want dáár draait het om bij FreedomLab: creativiteit. “En daar moet je vrij voor kunnen denken, vandaar onze naam”, vertelt Eva Wubbe. Eva, opgeleid tot politicoloog, is community builder en business developer bij FreedomLab. Haar collega Jessica van der Schalk is researcher en filosoof. De zzp’ers en kleine bedrijven die werkruimte huren bij FreedomLab worden members genoemd. Want dat zijn ze ook: ze leveren een bijdrage aan de community. In de hal bij de entree wijst Eva op de muur met flyers van de members: journalisten, hoogleraren, programmamakers, webdesigners, beleidsmakers, wetenschappers, ingenieurs, bestuurders, kunstenaars, filosofen, et cetera. Zeer uiteenlopende disciplines zijn verbonden aan FreedomLab, met elk hun eigen business. Eén ding hebben ze in elk geval gemeen: ze inspireren elkaar dagelijks.

Campus
FreedomLab noemt zichzelf een ‘institute for redefinition’, en stelt daarbij ook meteen dat het zichzelf lastig laat definiëren. De members – coworkers – zitten verspreid door de drie panden, die onderling met elkaar verbonden zijn. Op de begane grond is naast de riante tuin een ruime open zaal waar bedrijven presentaties kunnen geven en waar workshops gehouden kunnen worden. Tussendoor staan banken en lange tafels met krukken en een tafelvoetbalspel. “Voor als je even moet ontladen”, aldus Jessica. Boven heerst serene rust, daar wordt geconcentreerd gewerkt. Een grote blauwe bank staat klaar om er even op te ploffen. “Je kunt je hier heel goed onttrekken aan de hectiek die er soms heerst. Zo is er voor iedereen een goede plek.” Er zijn verschillende werkruimtes in de drie panden van FreedomLab, die gezamenlijk de Campus worden genoemd. Je kunt er kiezen voor een vaste plek, een flexplek of gebruik maken van een van de inspirerende sessieruimtes. Niet iedereen kan zomaar terecht bij FreedomLab als member. Je moet passen bij het geheel en ook wat te bieden hebben. Wat precies, is eveneens lastig te definiëren. Jessica grapt: “Je moet eerst langs Eva.” Die ‘grap’ bevat wel een kern van waarheid. Ballotage is misschien een ouderwets woord, maar je moet als member wel wat te bieden hebben aan het geheel. Eva: “De mensen die hier werken inspireren elkaar. Ik zoek altijd naar matches die men misschien zelf niet verwacht. Soms vind ik dat bepaalde mensen met elkaar in gesprek moeten om tot meer te komen. Meestal klopt dat, en ontstaan er mooie dingen. Daar letten we op bij onze members, want dat is onze kern. De campus waar je werkt is meer dan je werkplek, het is ook een kennisnetwerk waar je je kennis ontwikkelt. Dat kun je niet alleen. De schoonheid en de sereniteit van de ruimtes hier dragen daaraan bij. Want we praten weliswaar veel over hypothetische zaken; de fysieke wereld – je werkomgeving – moet je wel daartoe uitnodigen. En laten we eerlijk wezen: het koffieapparaat is en blijft een belangrijk meetingpoint.”

Nooit meer slapen
FreedomLab is weliswaar lastig te definiëren, maar de club aan de Amsterdamse Plantage Middenlaan is wel te vatten onder de noemer onderzoeksinstituut. De invloed van opkomende technologieën op de samenleving wordt er onderzocht en geduid. Ook dat klinkt wat abstract, dat ‘experimenteren met de toekomst’, maar velen vinden het razend interessant in deze tijd waarin de technologische mogelijkheden op vrijwel alle gebieden zich enorm snel ontwikkelen. Grote bedrijven zijn er kind aan huis om hulp te krijgen bij de vraag ‘waar staan we over tien jaar’. “Het gaat hier bij FreedomLab niet alleen om kennisuitwisseling, maar ook om samen na te denken en een visie te ontwikkelen”, vertelt Jessica. Zij maakt deel uit van de denktank van FreedomLab, naast de Campus een andere wezenlijke pijler. De denktank heeft grote multinationals als klant, maar ook media, energiebedrijven, investeringsmaatschappijen et cetera. Samen met deze klanten filosofeert de denktank over mogelijke toekomstscenario’s. Dit gaat vaak middels extreme scenario’s die, meer dan de meer reële scenario’s, de mogelijkheid bieden om vrij te denken en onderstromen in het heden te ontwaren. De vraag luidt dan steevast: wat als… “Om een voorbeeld te geven: wat als we nooit meer hoeven te slapen, hoe ziet de wereld er dan uit? Dan hebben we opeens heel veel vrije tijd; hoe vullen we die in? Een dergelijke vraag geeft inzicht in thema’s die nu spelen als de levensfase waarin men met pensioen is of meer toekomstige situaties, bijvoorbeeld waarin technologie veel van ons werk zal overnemen. Verveling en een gevoel van zinloosheid kan dan een grote bedreiging zijn. Hoe gaan we straks om met die zeeën van vrije tijd? Daar filosoferen we over.” Ze geeft nog een voorbeeld: “Tot voorkort stond de mens centraal in onze visie op vooruitgang en was economische groei een must. In de maatschappij van vandaag worden andere waarden steeds belangrijker, zoals het milieu. We bevinden ons in een zogenaamde ‘deep transition’ met betrekking tot dergelijke kernwaarden. Wat betekent dat bijvoorbeeld voor businessmodellen als andere waarden een grotere rol gaan spelen? Hoe de wereld zich daarin kan ontwikkelen is voor veel bedrijven interessant. Want wat als bijvoorbeeld alle stroom gratis én duurzaam is? Wat betekent dat voor grote energiemaatschappijen?”

Bedrijven kunnen met zeer uiteenlopende vragen terecht bij FreedomLab; de denktank is net zo divers van samenstelling met wetenschappers, filosofen, economen en denkers van ander pluimage. Bij de vraag of alle scenario’s die bij de denktank de revue passeren onmogelijk zijn, schiet Jessica in de lach: “We hadden een paar jaar geleden een scenario met een landelijk dagblad gedaan: wat als Trump president van de Verenigde Staten zou worden? Dat leek zo onmogelijk!”

Wie ben jij?
De denktanksessies zijn soms besloten – want op verzoek van bedrijven georganiseerd – maar FreedomLab is óók een kennisplatform en organiseert daarom geregeld publiekssessies. Zo is er binnenkort bijvoorbeeld een bijeenkomst over de invloed van de hypertechnologische omgeving op de opgroeiende generaties; wordt de generatiekloof hierdoor vrijwel onoverbrugbaar? Zo is er elke maand een bijeenkomst waar experts voor worden uitgenodigd om hun kennis te delen, en dragen zij bij aan een beter begrip van de impact van de technologie op de samenleving. De onderwerpen hollen uiteen: in 2020 bijvoorbeeld hebben we vaker een gesprek met computerrobots dan met onze partner, aldus een bekend researchinstituut. Hoe gaat die interactie met machines verder? En de genetische manipulatie van ons voedsel: wat zijn de ethische dilemma’s die daarbij komen kijken? Van deze sessies verschijnen ook publicaties en filmpjes op youtube. Kennis moet immers verspreid.

FreedomLab is hiermee anders dan andere clubs die nadenken over innovatie. Jessica: “Wij kijken naar de onderstromen die ten grondslag liggen aan innovatie vanuit een sociaal-cultureel, hegemonisch, technologisch perspectief en kijken van daaruit naar wie jíj bent in dat proces.” Eva vult aan: “En dat is overal anders. In China bijvoorbeeld ziet men technologie als een verlengstuk van het Goddelijke. Voor ons is technologie allerminst natuurlijk. Dan heb je al een heel ander vertrekpunt.”

Nuance 14
‘FreedomLab experimenteert met de toekomst’